De kwetsbare zwangere vrouw

Op de (poli)kliniek van afdeling Verloskunde en Gynaecologie binnen het Erasmus MC worden jaarlijks meer dan 200 zwangere vrouwen gezien met psychiatrische klachten die tevens in behandeling zijn op de polikliniek zwangerschap gerelateerde psychiatrie. Deze samenwerking met de afdeling Psychiatrie is gericht op het voorkomen van ernstige foetale en maternale problematiek en langdurige opnames. Zonder aandacht voor deze kwetsbaarheid is de toekomst van hun ongeboren kind bedreigd. Het is onze ambitie, de tijd van de zwangerschap te benutten om in ieder individueel geval, al voor de geboorte duidelijk te hebben welke maatregelen na de geboorte dienen te worden genomen in het belang van de pasgeborene, de moeder en het gezin.

Verslavingsproblematiek

Het gemeentelijke Rotterdamse convenant regelt de samenwerking tussen alle betrokken partijen: Het Erasmus MC, de afdelingen Kindergeneeskunde en Verloskunde & Gynaecologie, het Meldpunt Zwanger en Verslaafd van Bouman-GGZ, de Raad voor de Kinderbescherming, Bureau Jeugdzorg met het AMK (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling) en het KVO (Kinderen van Verslaafde Ouders). Het convenant regelt dat iedereen die na een positieve zwangerschapstest doorgaat met het misbruik van middelen, bij de rechter een Voorlopige Onder Toezichtstelling (VOTS) wordt aangevraagd. Ernstige verslaafde vrouwen kunnen vrijwillig of gedwongen opgenomen worden in de Bouman Kliniek.
Veel aandacht gaat op dit moment uit naar alcohol gebruik in de zwangerschap. Per jaar worden meer dan 500 door alcohol beschadigde kinderen geboren. Screenen van alcoholgebruik vroeg in de zwangerschap kan mogelijk het aantal beschadigde kinderen verminderen.

Psychiatrie

Zwangerschapspsychiatrie is al tientallen jaren een speerpunt van de afdeling Psychiatrie. In 2014 werd het Centrum voor Psychiatrie en Zwangerschap opgericht binnen het Erasmus MC. Naast de zwangere vrouwen met chronische psychiatrische stoornissen die opgenomen zijn in een kliniek gaat het om:

  • vrouwen met psychiatrische problemen, bv. depressie of angst, die niet in behandeling zijn bij een GGZ instelling of huisarts.
  • vrouwen die wel in behandeling zijn bij een GGZ instelling of huisarts. De afdeling P3 zorgt dat er rekening gehouden wordt met het verhoogde risico om psychiatrisch ontregeld te raken gedurende de zwangerschap, rond de bevalling en tijdens het kraambed.
  • vrouwen met psychiatrische medicatie waarvan niet bekend is of deze schadelijk is voor de het ongeboren kind. Soms stoppen deze zwangere vrouwen op eigen initiatief met medicatie en lopen daarmee een groter risico om psychiatrisch ontregeld te raken.

Verstandelijke beperking

Het aantal zwangere vrouwen in onze zorg met een verstandelijke beperking is aanzienlijk gestegen (zie onderstaande tabel overzicht 2012-2013). Bij een IQ beneden de 70 gaat men ervan uit dat het zelfstandig opvoeden van een kind niet mogelijk is. Anticonceptie na de geboorte vormt een belangrijk dilemma. Er wordt getracht in samenwerking met AVG’s (artsen voor verstandelijk gehandicapten) en kenniscentra zoals MEE goed beleid tot stand te brengen en gezamenlijke protocollen te formuleren.

Sociale problematiek

Enkele voorbeelden van vaak voorkomende problemen zijn: ongewenste zwangerschap, adoptie tienerzwangerschappen, huiselijk geweld, huisvestingsproblemen, schulden, reclasseringstrajecten, ongecontroleerde zwangerschappen, onverzekerden, vrouwen uit asielzoekers centra en ongedocumenteerden (‘illegalen’).

Er is in de kliniek verloskunde een wekelijks multidisciplinair overleg, waaraan ook vertegenwoordigers van betrokken externe instellingen aandeelnemen om het beleid goed op elkaar af te stemmen. Mocht de gesignaleerde problematiek dusdanig ernstig zijn, dat er twijfels bestaan over de veiligheid van het ongeboren kind tijdens de zwangerschap of na de geboorte, dan is er de mogelijkheid om de casus te melden bij “Veilig thuis”. Het Centrum voor Jeugd en Gezin beschikt over interventie verpleegkundigen voor de programma’s Voorzorg en Prezorg. Zij kunnen een inschatting kunnen maken van de thuissituatie en daar adequate zorg op inzetten.

Er is een nauwe samenwerking met Bureau Frontlijn van de Gemeente Rotterdam, die de vrouwen met jonge kinderen en multiproblematiek thuis opzoekt zonder voorwaarden vooraf en hen blijft begeleiden om gedurende meerdere jaren zelf de oplossingen te vinden. Daarnaast wordt ondersteuning gegeven bij opvoeding van kinderen.

Project Moeders van Rotterdam

‘Moeders van Rotterdam’ is een project van Frontlijn en het Erasmus MC waarbij in 4 jaar tijd een pasklare methodiek voor deze groep zwangeren en vrouwen met kinderen onder de 4 jaar wordt ontwikkeld die door de 45 wijkteams van Rotterdam kan worden toegepast. Vanuit het Erasmus MC wordt de wetenschappelijke begeleiding gecoördineerd.

Link naar pdf ‘artikel Kwetsbare zwangeren hebben hulp nodig.